In ons land moeten in de komende 30 jaar zo’n 6,5 miljoen woningen aardgasvrij worden gemaakt. Is afwachten een optie, of stappen we zo snel mogelijk over op een warmtepomp? Of zijn woningen ook op andere manieren te verduurzamen?
Bestaande woningen en kantoren moeten uiterlijk in 2050 van het aardgas af; een fikse uitdaging. In de whitepaper ‘Lekker warm zonder aardgas’, die TNO in september publiceerde, wordt de berekening gemaakt: de komende 30 jaar moeten 7 miljoen gebouwen – 6,5 miljoen woningen en 0,5 miljoen bedrijfsgebouwen – op een andere bron van verwarming overschakelen. Dat zijn 1.000 gebouwen per dag!
1. Welke opties zijn er?
Op dit moment lopen er proefprojecten met geothermie, en er wordt ook gesproken over de inzet van waterstof. Een deel van de bestaande bouw kan in de toekomst worden aangesloten op een warmtenet. Nu wordt slechts 5 procent van alle woningen in Nederland op deze manier verwarmd, maar dit percentage zal snel groeien. ‘Naar verwachting ontstaat er een grote variëteit aan warmtenetten, variërend van zeer klein tot grote transportnetten die een streek bedienen’, volgens de whitepaper van TNO.
De warmtepomp wordt veelvuldig genoemd als alternatief voor de rest van de gebouwen. Een warmtepomp werkt eigenlijk als een omgekeerde koelkast. Met de warmte die het systeem uit de lucht, water of bodem haalt, wordt een vloeistof in het apparaat verdampt tot gas. De pomp perst dit gas samen, zodat de temperatuur stijgt. Afhankelijk van de bron- en afgiftetemperatuur kan een warmtepomp hiermee van 1 kWh elektriciteit meestal 3 – 5 kWh warmte maken.
2. Welke combinaties zijn er mogelijk?
Een warmtepomp kan als zelfstandig systeem worden ingezet of in combinatie met een hr-ketel worden gebruikt (een hybride systeem). Omdat beide soorten warmtepompen elektriciteit gebruiken, is de CO2-uitstoot lager dan die van een cv-systeem met hr-ketel.
Deze reductie is alleen 100 procent groen wanneer de warmtepomp de enige bron van verwarming is en er gebruik wordt gemaakt van groene stroom. Sommige systemen kunnen naast verwarmen ook koelen. Dat zorgt voor extra comfort tijdens warme zomers.
3. Is het een oplossing voor de gehele bestaande woningvoorraad?
‘In principe kun je in iedere woning een warmtepomp plaatsen’, zegt John van den Dungen, manager Smarthome bij installatiebedrijf Feenstra. ‘Maar of het echt bijdraagt aan de verduurzaming van de woning, hangt af van een aantal factoren. Vooral het isolatieniveau is van groot belang. Hoe beter de woning is geïsoleerd, hoe hoger het rendement van een warmtepomp. Maar ook het warmteafgiftesysteem van de woning speelt een belangrijke rol.’ Een warmtepomp werkt namelijk het beste met een lage-temperatuurafgiftesysteem – denk aan vloerverwarming of lage-temperatuurradiatoren.
4. Isolatie is dus belangrijk. Waar moet je op letten?
Investeren in isolatie is de eerste stap in het verduurzamingsproces. Bij isolatie hoort overigens ook ventileren, anders ontstaat er een slecht binnenklimaat. Van den Dungen: ‘Hoe minder je verbruikt, hoe minder CO2 je uitstoot. Isoleren is een heel effectieve methode om daarvoor te zorgen. Het is in de meeste gevallen goed betaalbaar en relatief snel terugverdiend. Bovendien verhoogt het direct het comfortniveau.’
Isoleren is dus hoe dan ook een slimme zet. ‘Wie goed isoleert, heeft meer keuzes voor verwarmen dan degene in een tochtig huis’, zo vat TNO het in de eerder genoemde whitepaper mooi samen. Meteen daarachter volgt: ‘Wie slim energie gebruikt, ondersteunt het systeem en kan kosten besparen.’
Die gedachtegang past goed binnen de Trias Energetica. Deze strategie werd in 1996 geïntroduceerd en bestaat uit drie stappen. De eerste stap is de energievraag beperken. Energie uit duurzame bronnen betrekken is de tweede stap. De derde en laatste stap is efficiënt omgaan met fossiele brandstoffen. Als duurzame energie geen optie is, is het goed om zo verstandig mogelijk met energie om te gaan.
5. Een andere, duurzamer verwarmingsbron kiezen is dus niet de eerste stap?
Van den Dungen: ‘Wie verduurzaamt volgens de Trias Energetica haalt het meeste rendement uit zijn geïnvesteerde euro. Overstappen op een warmtepomp past veelal hierin. Maar het is dus niet de eerste stap om bestaande woningen te verduurzamen. Investeren in (betere) isolatie is dat wel.’
Fotografie: Feenstra
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!
