Hoe maak je een interactief klimaatsysteem voor een megakerk?

Hoe maak je een optimaal klimaatsysteem voor een van de grootste kerken van Nederland? Een interactieve installatie die krachtig genoeg is voor piekmomenten, als duizenden bezoekers uit volle borst zingen? En liefst energieneutraal, in zomer én winter? Die prachtige puzzel kregen de experts van Van de Velde uit Yerseke. “Het is een beer van een installatie!”

“We hadden al veel bijzondere projecten gedaan, maar dit was echt uniek”, blikt Marijn Meijboom terug. Als directeur van Van de Velde installatiegroep is hij maar wat trots op deze magnifieke klus. “Als je alle elektrische en klimaatinstallaties in een nieuwe kerk in je eigen dorp mag aanleggen, nota bene een van de grootste kerken van Nederland, dan heb je wel een mooie uitdaging te pakken!”

Het project had een lange aanloop. “De kerkgemeenschap speelt een belangrijke rol in Yerseke. Ook veel van onze medewerkers zijn er nauw bij betrokken en komen er graag. Dus toen de plannen van de Gereformeerde Gemeente voor de nieuwbouw rond 2014 vorm kregen, wilden we dolgraag meedenken.” Het contact met de bouwcommissie verliep goed en Van de Velde kreeg de installatieklus gegund. “Toch duurde het vervolgens een aantal jaren voordat alle procedures en vergunningaanvragen rond waren. Pas in 2022 kon de bouw beginnen.” Niet erg, vond Marijn: “Doordat we al vanaf het begin bij het proces betrokken waren, konden we een prachtig systeem ontwerpen. Mét de nodige uitdagingen, want zo’n kerkgebouw stelt qua klimaatsysteem heel specifieke eisen.”

Opeens veel ‘kacheltjes’

Die eisen hebben alles te maken met het unieke gebruik van zo’n pand. Marijn: “Doordeweeks staat het gebouw de meeste tijd leeg en wil je het niet onnodig warm stoken. Maar op zondag moet er wél voor zo’n 2.000 mensen een aangenaam klimaat zijn, in zomer en winter. Met voldoende gezonde lucht, een perfect lichtplan, optimale luchtvochtigheidsregeling – mede vanwege het kostbare nieuwe kerkorgel – plus natuurlijk een goede akoestiek. En dat allemaal energiezuinig en zo degelijk mogelijk, voor optimale duurzaamheid en een lange levensduur.”

In dat opzicht heeft en kerk veel gemeen met een concertzaal of een theater, vindt Marijn. “Als er ineens een paar duizend mensen binnenkomen, moet je klimaatsysteem daar snel op kunnen reageren. Dat zijn heel veel kacheltjes die de temperatuur en het binnenklimaat beïnvloeden. Als die allemaal bovendien uit volle borst gaan zingen, komt er in korte tijd super veel CO₂ vrij, die je snel moet kunnen afvoeren. Onze installaties zijn daarop berekend, en tegelijkertijd kunnen we zorgen voor een constant klimaat en de juiste luchtvochtigheid als de kerk niet wordt gebruikt. Ook dat is belangrijk, zeker voor het orgel, want dat is heel gevoelig voor schommelingen. Gelukkig hebben we daar als installateur veel ervaring mee: we hebben al eerder voor kerken de juiste installaties op maat gemaakt.”

Eén totaalsysteem, bedienbaar via tablet

Opvallend aan de installatie van deze kerk: alle installaties zijn perfect geïntegreerd in één systeem. “Verwarming, ventilatie, elektra, verlichting, brandveiligheidssystemen, camera’s, zonnepanelen, bodemwarmte en -koeling, warmteterugwinning en energiemonitoring: ze komen allemaal samen in één gebouwbeheersysteem dat de koster met een tablet kan bedienen.”

De kennis voor al deze systemen heeft Van de Velde zelf in huis met kundige en ervaren medewerkers. Voor de uitvoering deden ook de gemeenteleden van de kerk zelf een flinke duit in het zakje: vrijwilligers stroopten in de avonduren en op zaterdagen de mouwen op om te helpen waar het kon. Marijn: “Dat vind ik persoonlijk misschien wel het mooiste van dit project. De kerk is echt verankerd in Yerseke, dus de saamhorigheid is groot. Veel van onze mensen werkten niet alleen op werkdagen aan het project, maar waren ook als vrijwilliger betrokken bij de nieuwbouw. Zo hebben we samen met de Gereformeerde Gemeente iets heel bijzonders kunnen neerzetten, dat wordt gedragen door alle betrokkenen. Een prachtklus.”

Het is echt een beer van een installatie. Toen die naar binnen werd gehesen, was dat wel even een moment.

Stephan Dekker, projectleider

250 uitstroomopeningen

“Als ik zondag in de kerk ben, dwalen de gedachten af en toe wel eens af naar de klimaatbeheersing, We zijn hier zo lang met zoveel energie mee bezig geweest, dat laat je niet zomaar los”, lacht projectleider Stephan Dekker. Namens Van de Velde trok Stefan de kar tijdens het complete ontwerp- en installatieproces. Ook hij is heel gelukkig met het resultaat. “Dit project is bijzonder, vanwege alle mooie technologie die we hebben ontworpen en ingezet om een comfortabel onderkomen voor onze kerkgangers te creëren. Maar ook omdat ik zelf lid ben van deze kerk. Dat maakt een belangrijk deel uit van mijn leven, en ook van veel andere medewerkers bij Van de Velde. Maar ook op technisch vlak was dit natuurlijk een flinke uitdaging. Ik ben het meest trots op het totaalplaatje. Een mooi luchtbehandelingssysteem, met 250 uitstroomopeningen weggewerkt in de vloer en een afzuiging in de nok, gekoppeld aan een lucht- en waterwarmtepomp én een aardwarmtepomp die 120 meter diep de grond in gaat, dat is echt een beer van een installatie. Toen die naar binnen werd gehesen, was dat wel even een moment. Daarbij voorzien we voor een heel groot deel in onze eigen stroomvoorziening door zonnepanelen, die weer gekoppeld zijn aan een eigen transformator van 630 ampère. En het complete gebouwbeheersysteem kan worden bediend met een tablet. Maar het belangrijkst is toch wel de gedachte, dat we hier voor onze gemeente iets hebben neergezet waar ook de volgende generaties met veel plezier naar toe kunnen gaan. Ook mijn kinderen zitten in de toekomst in een pracht van een kerk. Daar ben ik heel dankbaar voor.”

Vloerwarming trekken

“Hoeveel spaarzamer deze kerk is met energie? Dat gaan we de komende tijd natuurlijk goed in de gaten houden, daar zijn we zeker benieuwd naar”, zegt Roel Christiaanse. Roel is elektromonteur bij Van de Velde en gaat zelf ook op zondag naar de nieuwe kerk waaraan hij heeft meegebouwd. Sterker nog: hij woont in dezelfde straat. “Dus tijdens de bouw en installatie was ik vaak ’s avonds nog even met vrijwilligers aan de slag. Om te zorgen dat alle kabels netjes waren weggewerkt bijvoorbeeld, voordat de cementen dekvloer werd gestort.”

Het leggen van vele kilometers buizen voor de vloerverwarming en -koeling ging met zoveel extra handen opeens een stuk sneller

Roel Christiaanse, elektromonteur

De enorme betrokkenheid en inzet van vrijwilligers maakte het werk extra bijzonder, vindt Roel. “Iedereen droeg z’n steentje bij. En dat scheelt: het leggen van vele kilometers buizen voor de vloerverwarming en -koeling ging met zoveel extra handen opeens een stuk sneller! Voor mij was het dan ook niet zomaar een klus, het doet iets met je als je allemaal samen aan je ‘eigen’ kerk werkt. Daarnaast was het vaktechnisch een enorme uitdaging. Al die technologie, schitterend om dat helemaal vanaf een leeg vel papier op te bouwen.”

Het mooiste moment? “Dat was toch wel de openingsbijeenkomst op 23 augustus”, sluit Marijn af. “Gemeenteleden, omwonenden, B&W: iedereen was erbij, dat was heel bijzonder. En ook wel spannend: het was de eerste praktijktest om te zien hoe het systeem het deed tijdens een drukbezochte eredienst. Gelukkig werkte alles naar behoren. De komende tijd moet het bouwvocht er nog uit. Zodra alles mooi droog is, gaan we steeds beter in kaart brengen wat de prestaties op energiegebied zijn.”