De grote tekorten op de arbeidsmarkt zijn een spelbreker voor de energietransitie. Juist bij beroepen gekoppeld aan de overgang naar schonere energie is het moeilijk om aan personeel te komen, zo blijkt uit onderzoek van ABN-Amro. De vraag naar goede mensen was eind 2022 recordhoog.
De omschakeling van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen is van groot belang voor het tegengaan van opwarming van de aarde, aldus de bank in haar jongste sectorrapport, waaruit we hieronder de meest relevante delen en grafieken samengevat delen:
Het kabinet streeft naar een daling van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland van 55% in 2030 ten opzichte van 1990. Met de reductie van de uitstoot tot en met 2022 zijn we grofweg halverwege, terwijl de overgebleven tijd aanzienlijk geslonken is.
De komende jaren moet er dus snel verder verduurzaamd worden. Het klimaat- en transitiefonds van 35 miljard euro voor de energie-infrastructuur voor onder meer waterstof en aardwarmte moet daarbij helpen. Daarnaast zijn de uitbetalingen van subsidies voor isolatiemaatregelen, zonneboilers, (hybride) warmtepompen, aansluitingen op een warmtenet en een elektrische kookvoorziening – zogenoemde ISDE-subsidies – toegenomen.
Naarmate de energietransitie vordert, wordt beschikbaarheid van personeel een groter struikelblok. Er zijn immers onder meer elektriciens, installatie- en onderhoudsmonteurs, isoleerders, monteurs voor de (verzwaring van) elektriciteitsnetten en werknemers in de grond- weg- en waterbouw nodig om de energietransitie te bewerkstelligen.
Personeelstekort energietransitie rondrecordniveau
Helaas zijn vakmensen al lange tijd moeilijk te vinden. Eind november piekte het tekort en was bijna 39% van de vacatures van de beroepen gerelateerd aan de energietransitie onvervulbaar, rekening houdend bij de meetmomenten steeds aan het einde van de maand. Eind december was het tekort iets afgenomen naar ruim 36%.
Een situatie in Arnhem van halverwege vorig jaar liet al zien hoe dit de energietransitie kan afremmen. Zo ging een plan om parkeerplaatsen nabij voetbalstadion Gelredome met zonnepanelen te overkappen niet door vanwege onder meer personeelstekorten, zo berichtte De Gelderlander.
Hoewel de krapte op de arbeidsmarkt een breed en aanhoudend fenomeen is, zijn daarmee de personeelstekorten in deze groep aanzienlijk groter dan voor de arbeidsmarkt in totaal, zoals te zien is in onderstaande figuur.
Vooral in grote steden kunnen werkgevers moeilijk aan personeel voor de energietransitie komen. Zo is het voor werkgevers in bijvoorbeeld Groningen, Eindhoven, Emmen, Rotterdam, Amsterdam, Zwolle, Utrecht, Apeldoorn, Breda, Enschede, Almere, Den Bosch en Tilburg relatief moeilijk aan dergelijk personeel te komen. In al deze gemeenten is meer dan de helft van de vacatures voor de energietransitie onvervulbaar. Hoewel de vestigingsplaats van een filiaal voor bedrijven die in meer gemeenten – of zelfs landelijk – zijn gevestigd niet leidend hoeft te zijn, duidt dit op een hoge krapte.
Zzp’ers grijpen hun kans
Met de hoge personeelstekorten grijpen zzp’ers hun kans. Zo neemt het aantal zelfstandige bouwinstallateurs rap toe. In deze groep werden in de eerste drie kwartalen van 2022 ruim 3400 nieuwe ‘bedrijven met 1 werkzame persoon of minder’ opgericht, waar dit er in dezelfde periode een jaar eerder nog ruim 2600 waren. De groeiperspectieven van werk rondom de energietransitie helpen daarbij.
De keerzijde van de sterke groei in de markt is dat de kwaliteit van het werk soms te wensen over kan laten. Zo waarschuwde branchevereniging Techniek Nederland vorig jaar op BNR voor een toename van de gevallen van ondeugdelijk werk, bijvoorbeeld in relatie tot de installatie van zonnepanelen.
Door de grote personeelstekorten is daarbij nauwelijks tijd voor opleiding en scholing en kan gevaarlijke situaties in de hand werken. Daarbij werkt versterkend dat er geen wettelijke kwaliteitseisen aan installateurs van zonnepanelen worden gesteld.
Tekorten deels structureel?
Zelfs bij de huidige afkoeling van de economie stelt de krappe arbeidsmarkt duidelijke beperkingen aan economische activiteit. Wij verwachten dat de arbeidsmarkt de komende jaren krap blijft. Ten eerste is dit een gevolg van het beperkte aanbod van nieuwe arbeidskrachten. Zo is de netto arbeidsparticipatie al historisch hoog en zorgt de vergrijzing van de samenleving voor uitstroom uit de beroepsbevolking.
Daarnaast zijn werkgevers in de huidige markt terughoudend werknemers te laten gaan, wat tot zogenoemd ‘labour hoarding’ leidt, wat de zij-instroom naar banen voor de energietransitie kan bemoeilijken. Toch biedt de toename van het aantal baanwisselaars hoop. In het derde kwartaal van 2022 had 5% van de werknemers een andere baan in vergelijking met het kwartaal ervoor, blijkt uit gegevens van het UWV. Die toegenomen dynamiek kan, zeker als banen rondom de energietransitie aantrekkelijker worden gemaakt, een deel van de oplossing bieden.
Doordat de krapte op de arbeidsmarkt dus naar verwachting deels structureel zal zijn, is het van belang om verder te kijken vanuit welke relatief ruimere beroepen een overstap naar een van de energietransitie-beroepen gemaakt kan worden. Het UWV heeft hier een eerste voorzet voor gedaan door het in kaart brengen van zogenoemde ‘overstapberoepen’.
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!