Gemeente Eindhoven wil in de periode 2035 – 2045 een energieneutrale stad worden. Onder de noemer ‘Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen’ verduurzaamt consortium !MPULS daarom 7 gemeentelijke gebouwen in het Eindhovense stadshart, waaronder het Van Abbemuseum. Dit is een van de meest toonaangevende musea voor hedendaagse kunst in Europa.
Om de kunst in het Van Abbemuseum goed te beschermen, wordt het klimaat in de tentoonstellingszalen en depots 24 uur per dag uiterst nauwkeurig geconditioneerd. Zo’n 3 jaar geleden sloten de gemeente Eindhoven – eigenaar van het gebouw – en consortium !MPULS een 10-jarige overeenkomst voor onder meer het onderhoud en beheer van de klimaatinstallaties in het museum.
Maar hoe pak je het aan als de regelinstallatie voor klimaat en verlichting aan vervanging toe is? Ook daarvoor rekende Trudy van de Meerakker, al 23 jaar facilitair manager bij het Van Abbemuseum, op !MPULS. ‘Onze laatste grote renovatie vond plaats in 2002’, vertelt ze. ‘Toen werd ons oude pand gemoderniseerd en kwam er een groot deel nieuwbouw bij.’ Volgens Van de Meerakker was de meet- en regeltechniek na 18 jaar verouderd en waren reserveonderdelen steeds lastiger te vinden.
‘Dat vernieuwing nodig was, leed dus geen twijfel’, geeft ze aan. ‘Daarnaast zou een nieuwe regelinstallatie direct bijdragen aan verduurzaming en energiebesparing; hét doel van SVGG. Maar in een dynamische museumomgeving als de onze – waar juist klimaat je meest kritische onderdeel is – wilden we risico’s uitsluiten door het project vroegtijdig en heel secuur te plannen.’
Met collega’s van de afdeling collectiebeheer, bewaking en techniek voerde de facilitair manager vele gesprekken met de specialisten gebouwautomatisering van Kuijpers, die voor !MPULS aanschoven aan de gesprekstafel. Na grondig onderzoek bleek dat de vervangingswerkzaamheden in fases konden worden uitgevoerd, zonder het museum voor een bepaalde periode geheel te sluiten. ‘Mits we dat samen met veel zorgvuldigheid, toewijding en inzet zouden aanpakken, stelt ze. ‘En dat is precies wat we hebben gedaan.’
Goed voorwerk
Op een maandag in november 2018 – de vaste sluitingsdag van het museum – bleven alle deuren gesloten. In een dag werd de eerste van 5 grote regelkasten en -computers omgebouwd en werden noodvoorzieningen gemaakt voor de verlichting. De week erna werd alles getest en geëvalueerd voor een nog efficiëntere aanpak bij de volgende kasten.
Maar vóór het zover was, liepen Inbedrijfsteller Gebouwautomatisering Michaël Wouters en zijn collega’s ontelbaar vaak door het museum. ‘We wilden tijdens de werkzaamheden – maar ook straks bij het onderhoud – niet voor verrassingen komen te staan’, legt Wouters uit. ‘Als je op een probleem stuit en dan alles nog moet uitzoeken, ben je te laat. Daarom zochten we op voorhand precies uit waar alles zit en hoe alles werkt. In het geval van het Van Abbemuseum kun je zeker stellen dat er bovengemiddeld veel aandacht was voor die voorbereiding.’
De kracht van goed voorwerk bleek ook toen technisch specialist gebouwautomatisering John van Veen regelinstallatie afwijkingen in de draaiende installatie constateerde. ‘Na het vervangen van de aansturing zou de installatie als geheel nog niet optimaal functioneren. Daarom hebben we goed gekeken hoe we tijdens de noodzakelijke vervanging ook verbeteringen konden doorvoeren.’
Voor Van Veen was het duidelijk dat daarbij de collectie te allen tijde prioriteit had. ‘In dit geval hadden we de mogelijkheid om een optimaal klimaat voor de kunst te garanderen en tegelijkertijd verspilling tegen te gaan. Een win-winsituatie die laat zien dat goede voorbereiding loont en dat je die tijd in de uitvoering terugverdient.’
Nulmeting
De aanpassingswerkzaamheden in het Van Abbemuseum vonden plaats tijdens een ombouw van kunstcollecties. Volgens Van de Meerakker een mooie testcase voor de praktijk. ‘Hoewel er tijdens de werkzaamheden bewust geen kwetsbare kunst aanwezig was, wilden we absoluut geen afwijkingen zien in luchtvochtigheid en temperatuur’, geeft ze aan. ‘De specialisten van Kuijpers namen die eis heel serieus.’
Als voorbeeld noemt ze dat de temperatuur en vochtigheid in de ruimtes een aantal dagen voor de ombouw al uitgebreid werden gelogd en geanalyseerd; een goede nulmeting tijdens de werkzaamheden. ‘Ik vind het geweldig hoe betrokken iedereen was’, stelt ze. ‘De grondige voorbereidingen, projectmatige aanpak, technische kennis en goede communicatie geven een heel positief gevoel voor verdere samenwerking.’
Monitoren, evalueren, optimaliseren en verduurzamen
Nu de nieuwe regelinstallatie alle seizoenen heeft doorlopen, begint het echte werk volgens de facilitair manager pas. ‘Het afgelopen jaar konden we zaken als klimaat, energie en gas nog beter monitoren’, vertelt ze. ‘Zo weten we bijvoorbeeld dat het energiegebruik sinds de aanpassingen inderdaad is gedaald. Daarnaast helpen de analyses ons om aantoonbaar goed te presteren, wat noodzakelijk is in het contact met bruikleengevers van kostbare kunst.’
Ook in het dagelijks onderhoud komen de uitgebreide metingen goed van pas, vindt Paul Wubben, beheertechnicus bij Kuijpers, die dagelijks rondloopt in het Van Abbemuseum. ‘Bij een storing kunnen we veel sneller schakelen, maar de metingen bieden ons ook inzichten om verder te optimaliseren. Waar mogelijk zullen we naast het reguliere onderhoud ook onderzoeken hoe het museum verder kan verduurzamen.’
De eerste stap daarin is volgens Trudy al gezet met gebruiksvriendelijke software. Daarmee heeft de afdeling bewaking van het Van Abbemuseum zelf invloed op de verlichting. ‘In plaats van ‘alles aan of uit’, zoals het voorheen was, kunnen zij nu via hun scherm heel gemakkelijk verlichting bedienen per gebouw, verdieping of individuele lamp. En we kunnen standaarden instellen voor bijvoorbeeld schoonmaak-, bewaking- en openingstijden. Door dat optimaal in te regelen realiseren we extra besparing.’
Meedenkende houding
Met het oog op de toekomst vindt Van de Meerakker het vooral prettig dat ze in de dagelijkse hectiek een vast aanspreekpunt heeft. ‘Als er iets is, bel ik Paul Wubben’, lacht ze. ‘Ongeacht de urgentie van mijn vraag, bewaakt hij de rust en coördineert het traject. Zo zorgt hij er bijvoorbeeld voor dat de juiste !MPULS-specialist aanhaakt voor het betreffende vraagstuk. Dat werkt heel prettig.’
Wat ze in de samenwerking vooral waardeert is dat alle !MPULS-vakmensen binnen het Van Abbemuseum voelen als directe collega’s. ‘Ze weten wat er speelt, kennen de Van Abbe-collega’s en het gebouw, denken mee en pakken zaken assertief en secuur op. Die houding is een onmisbare factor om het werk – voor en achter de schermen van ons museum – optimaal te laten verlopen.’
Slim samenwerken aan duurzaamheid
Gemeente Eindhoven heeft de ambitie om in de periode 2035-2045 een energieneutrale stad te zijn. Onder de noemer ‘Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen’ worden de komende jaren 7 gemeentelijke gebouwen in het Eindhovense stadshart verduurzaamd, waaronder het Van Abbemuseum.
Dit doet de gemeente Eindhoven in nauwe samenwerking met consortium !MPULS; een samenwerking tussen Brink Groep, Kuijpers, Ballast Nedam Zuid, DOOR architecten, Rudy Uytenhaak + partners architecten en DWA.
Openingsfoto en foto buitenzijde Van Abbemuseum: Twycer.
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!
