Het is nu echt kláár met het personeelstekort! Het nieuwe kabinet moet na de verkiezingen vól inzetten op techniekonderwijs en ‘kansloze’ studierichtingen actief ontmoedigen. Dat stelde vicevoorzitter Tanja Loeff van Techniek Nederland in het Grote Techniek Debat 2025 op 1 oktober. Spannend idee: gaan we sommige opleidingen straks zelfs verbíeden?
Al jaren wordt er gepraat over personeelstekort. En ja, er gebeurt van alles om de instroom te verhogen en de uitstroom te beperken. Maar het gaat nog veel te traag. Daarom is het tijd voor draconische maatregelen, vindt Tanja Loeff-Hageman – ondernemer met installatiebedrijf Tibo-Veen én vicevoorzitter van Techniek Nederland.
Daarom gooide zij tijdens het jongste verkiezingsdebat van Techniek Nederland in Woerden de knuppel in het hoenderhok met een stevige stelling: opleidingen zónder serieuze carrièreperspectief moeten we ontmoedigen, en technische vakopleidingen eventueel zelfs gratis maken. Loeff schuwt harde ingrepen niet. Want, stelde ze al eerder: ‘We hebben geen personeelstekort, we hebben een vernieuwingstekort’. Alleen met genoeg vakmensen kunnen we grote uitdagingen te lijf, zoals energietransitie, verduurzaming en woningnood. “Zonder vakmensen is er geen vooruitgang!”
Waarom pleit je ervoor om sommige opleidingen onaantrekkelijker te maken?
“Iedereen weet inmiddels wel: ons land kan niet draaien zonder techniek. Toch zien we hier en daar nog techniekopleidingen verdwijnen waar de samenleving enorme behoefte aan heeft, en zien we jongeren voor studies kiezen met weinig perspectief. Dan zeg ik: durf keuzes te maken.”
Keuzes zoals?
“Het collegegeld voor technische vakopleidingen omlaag of zelfs afgeschaft. En ja, opleidingen die nauwelijks uitzicht bieden op een baan, moeten minder aantrekkelijk worden. Duurder. Ontmoedigd. Kijk, ik vind wel: studenten moeten vrij kunnen kiezen wat ze willen. Maar niet alles is op de lange termijn even belangrijk voor de samenleving als geheel. Den Haag moet durven kiezen voor vakmanschap.”
Hoe staat het techniekonderwijs er nú voor dan?
“De kwaliteit van mbo-opleidingen is op zichzelf goed. Maar er is structureel te weinig instroom. En in sommige regio’s verdwijnen opleidingen: zo biedt het Da Vinci College bij ons alleen nog Elektrotechniek, geen Installatietechniek meer. Voor een zestienjarige is dat een wereld van verschil – als je elke dag ver moet reizen, is de drempel hoger en haak je sneller af. Gevolg: steeds minder leerlingen kiezen voor een vakopleiding, terwijl de vraag naar vakmensen blijft stijgen.”
Is het huidige opleidingsaanbod niet veel te versnipperd?
“Je hoort vaak dat het een lappendeken is: ROC’s, bedrijfsscholen, commerciële aanbieders. Voor leerlingen is het inderdaad lastig kiezen – te veel namen, te veel routes. Uiteindelijk moeten alle opleidingen aan dezelfde eisen voldoen, maar het is vaak onoverzichtelijk. Dat maakt het voor jongeren te ingewikkeld.”
Moet Techniek Nederland daarin niet meer standaardisatie afdwingen?
“Het zou overzichtelijker zijn, maar ik geloof niet in één centraal systeem. Techniek Nederland moet vooral de grote lijnen bewaken: zorgen dat opleidingen aansluiten op de arbeidsmarkt, lobbyen voor behoud van cruciale opleidingen en duidelijk maken welke subsidies er zijn. De uitvoering hoort bij de bedrijven zelf – en daar past maatwerk.”
Zolang we niet structureel investeren in vakmanschap, lopen we achter de feiten aan.
Waarom starten zo veel bedrijven eigen opleidingen?
“Omdat het anders niet lukt. Vijftien jaar geleden hebben wij onze eigen Tibo Academy opgericht. Simpelweg omdat wat leerlingen op school leerden, niet aansloot bij de praktijk. Dat zie je nu overal gebeuren: bedrijven starten eigen bedrijfsscholen om leerlingen bij te scholen, bij te sturen of zelfs vanaf nul op te leiden. Dat kost veel tijd en geld, maar je kweekt er vakmensen mee. Behouden is tegenwoordig net zo belangrijk als werven.”
Makkelijk gezegd, maar als kleine ondernemer ben ik al druk zat.
“Inderdaad. Als groot bedrijf kun je relatief makkelijk een eigen opleidingscentrum neerzetten, een middelgroot bedrijf kan modules aanbieden of samen met een ROC iets opzetten. Het kleinbedrijf heeft vooral praktische ondersteuning nodig, en kant-en-klare oplossingen. Precies dáár kan Techniek Nederland het verschil maken: door voor de kleine bedrijven het opleiden haalbaar en betaalbaar te houden.”
Bekijk ook de mogelijkheden van Techniek Nederland op Bij- en Nascholing.
Wat doen jullie bij Tibo-Veen zélf om jongeren te bereiken?
“Wij zijn onder meer hotspot binnen Sterk Techniek Onderwijs. Dat betekent dat middelbare scholieren bij ons in de bedrijfsschool gastlessen krijgen. Dan zien ze meteen hoe leuk techniek is. Vaak denken ze: dit kende ik helemaal niet, dit kan ik ook! Dat soort ervaringen maken de keuze voor een technische opleiding veel makkelijker. Daarnaast geeft een regionale techniek-mbo zijn lessen bij ons in de instructieruimte, met de modernste technieken en materialen.”
Er klinkt her en der veel kritiek op de kosten van sommige trajecten. Hoe kijk jij daarnaar?
“Sommige scholen werken verplicht samen met specifieke instanties. En ja, dan kan een examen zomaar 1.500 tot 2.000 euro extra kosten. Terwijl we als bedrijf die examens vaak ook prima zelf kunnen afnemen. Dan voelt het alsof je gedwongen wordt in een duur stramien. Dat helpt niet om met name kleine bedrijven enthousiast te krijgen om meer leerlingen op te leiden. Maar goed, als we die kandidaat wel in huis willen halen, neem je die kosten toch voor lief.”
Wat doet Techniek Nederland zelf?
“We voeren campagne, bijvoorbeeld met www.jekuntzoveelmeerindetechniek.nl, waar al bijna 80.000 mensen de online test hebben gedaan. We lobbyen keihard en zonder ophouden in Den Haag. Wij hameren er voortdurend op dat opleidingen moeten aansluiten bij de arbeidsmarkt. Daarnaast ondersteunen we bedrijven met cursussen, branchegerichte opleidingen en subsidies. Denk aan de STIP-subsidie of de regeling Toekomstbestendige Installatiebranche. Maar daar houdt het niet op: samen met Wij Techniek en projecten als Be an Engineer doen we vanuit onze rol wat we kunnen om jongeren én zij-instromers voor ons vak te winnen.”
Voelen ze in Den Haag de urgentie inmiddels?
“Dat begint te komen. Er zijn meer BBL-plekken, meer subsidies, meer regionale pilots. Maar het gaat te langzaam. De vraag naar vakmensen groeit harder dan het aanbod. Ik zeg het bewust hard: zolang we niet structureel investeren in vakmanschap, lopen we achter de feiten aan. Subsidies zijn mooi, maar alleen geld erbij gooien is niet de oplossing. We moeten het systeem slimmer en aantrekkelijker maken.”
We kunnen het ons niet permitteren om gemotiveerde mensen te laten lopen. Motivatie, motivatie en motivatie – dat is de sleutel.
Wat bedoel je met slimmer? Je sprak eerder over een ‘vernieuwingstekort’.
“Precies. Iedereen heeft het over personeelstekorten, maar we hebben óók een vernieuwingstekort. Dat betekent: slimmer organiseren, werk anders verdelen, modulair leren. Een leerling hoeft niet alles meteen te kunnen. Laat ze kleine onderdelen oppakken, laat ze leren door te doen. En benut de kracht van zij-instromers: motivatie is daar alles. Bij mijn eigen bedrijf hebben we een supermarktmanager omgeschoold tot werkvoorbereider. Dat ging fantastisch doordat we maatwerk boden. Durf out-of-the-box te denken, dan zie je hoe snel mensen kunnen groeien.”
Zij-instromers zijn dus een belangrijk deel van de oplossing?
“Absoluut. Maar bedrijven moeten het wél aandurven. Een zij-instromer levert in het begin nog niets op, het kost tijd en begeleiding. Juist dáár helpen subsidies om de drempel te verlagen. En laten we eerlijk zijn: we kunnen het ons niet permitteren om gemotiveerde mensen te laten lopen. Motivatie, motivatie en motivatie – dat is de sleutel.”
Het gaat niet om ‘fix the girls’ maar om ‘fix the system’.
Is salaris nog wel aantrekkelijk genoeg om jongeren te trekken?
“Zeker! De salarissen van leerlingmonteurs zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Een goede vakman verdient tegenwoordig vaak meer dan een hbo-starter. Dat is belangrijk om te benadrukken: techniek biedt niet alleen werkzekerheid, maar ook een goed salaris én doorgroeikansen.”
Je hamert ook vaak op de rol van vrouwen in de techniek. Waarom?
“Omdat daar een wereld te winnen is. Met een gezond aandeel vrouwen in de techniek is het tekort al voor een groot deel opgelost. Maar daarvoor moet de sector wel aantrekkelijk en toegankelijk zijn: parttime mogelijk maken, actief werven, rolmodellen laten zien. Het gaat niet om ‘fix the girls’ maar om ‘fix the system’. Laat zien dat techniek óók voor vrouwen een prachtige loopbaan biedt.”
Diversiteit gaat toch verder dan alleen vrouwen?
“Klopt. Iedereen hoort erbij: vrouwen, statushouders, jongeren met een andere achtergrond. Ik vind dat we breder moeten kijken. Maar eerlijk is eerlijk: als we de helft van de bevolking – vrouwen – structureel meer weten te interesseren voor techniek, dan hebben we een enorm deel van het tekort opgelost.”
We gaan onze leden nóg beter wegwijs maken in de subsidiejungle, zodat ze geen kans hoeven missen. Het is alle hens aan dek.
Wat verwacht je van ondernemers zelf?
“Heel simpel: durf te doen. Ga naar het ROC in de buurt, zoek de samenwerking op en bied jongeren een kans. Wacht niet tot de overheid of de branchevereniging het voor je regelt. Wij stellen al jarenlang leslokalen beschikbaar aan scholen die zelf de mogelijkheden niet hebben. Dat leverde al veel moois op: leerlingen die anders nooit voor techniek hadden gekozen, ontdekten daardoor toch hoe leuk het vak is. Dat kunnen ondernemers overal in Nederland doen.”
En wat gaat Techniek Nederland de komende tijd doen?
“Nóg harder lobbyen in Den Haag. Op voorrang voor techniekonderwijs en betere aansluiting van opleidingen op de arbeidsmarkt. Op behoud van opleidingen en structurele financiering voor BBL en zij-instromers. En we gaan onze leden nóg beter wegwijs maken in de subsidiejungle, zodat ze geen kans hoeven missen. Het is alle hens aan dek.”
Lees ook dit over opleidingen en subsidiemogelijkheden:
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!
