“We moeten vakmensen weer op het schild hijsen”

Adriaan Pietersma (45) staat voor de uitdaging van z’n leven: een groot landelijk technisch servicebedrijf door de energietransitie leiden, te midden van stijgende prijzen, schaarse grondstoffen en een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten. “Doekle Terpstra zei laatst: Technisch personeel is de nieuwe elite. Zo is het precies!”

Fotografie: Jan Reinier.

Pietersma studeerde bedrijfskunde in Groningen en werkte na zijn opleiding acht jaar bij de afdeling Storingen en Onderhoud van Nuon, inmiddels Liander/Alliander. Een technische omgeving, hoewel hij zelf niet technisch geschoold is. “Maar ik heb er zeker affiniteit mee. Ik hou ervan om met mijn handen te werken. Om dingen te repareren.”

In 2011 maakte hij de overstap naar de klantenbusiness bij hetzelfde Nuon, inmiddels Vattenfall. Bruggen leggen tussen techniek en klant, dat doet Pietersma het liefst. Dat is ook precies een van z’n uitdagingen bij Feenstra, waar hij sinds 2018 algemeen directeur is. “Met de techniek zit het wel goed hier,” zegt hij, “maar zodra een klant contact opneemt met ons, kan het nog beter. Dat moeten we makkelijker maken voor klanten.”

Bij Feenstra werken nu zo’n 1600 mensen. Zij vervangen en onderhouden cv-ketels, airco’s, ventilatie- en beveiligingssystemen en zonnepanelen. Sinds enige tijd levert en plaatst het bedrijf ook warmtepompen, zowel hybride – in combinatie met een cv-ketel – als volledig elektrisch. Pietersma: “Hiervoor hebben we elke dag 900 busjes op de weg en werken er 950 vakmensen op locatie bij onze klanten. De rest werkt op kantoor. In totaal bedient Feenstra vanuit het hoofdkantoor in Amsterdam en 14 vestigingen een kleine 800 duizend huiseigenaren of huurders van woningbouwverenigingen in bijna heel Nederland.

Wat is jouw ‘elevator pitch’ voor Feenstra?

“Heel simpel: Wij zorgen voor een comfortabel huis. Warm water en verwarming. That’s it.”

Iedereen wil aan de warmtepomp. Zijn die nog aan te slepen?

“De vraag is enorm, door de sterk stijgende energieprijzen en de oorlog in Oekraïne. We hebben nog nooit zoveel aanvragen gehad voor hybride warmtepompen als nu. Vorig jaar september zo’n vijf per week, nu honderden per dag. Jarenlang spraken vooral beleidsmakers erover, nu wil iedereen versneld van het aardgas af. Begrijpelijk. Maar we kunnen het niet aan.”

Vorig jaar september kregen we vijf aanvragen per week voor hybride warmtepompen, nu honderden per dag.

Te weinig personeel?

“Ja, personeel is zeker een uitdaging. De vraag is bij ons groter dan wat we aankunnen. Het is ons gelukt om de afgelopen drie jaar in totaal honderd man extra personeel aan te trekken, maar we moeten er steeds harder voor werken om die te vinden.”

Hoe komen jullie aan genoeg personeel?

“Door om te beginnen de huidige medewerkers te binden en te boeien. Dat lukt aardig: ons verloop is 4%. We bieden onder meer opleidingen en een breed takenpakket. Ook bieden we goede arbeidsvoorwaarden. Daarnaast werven we actief op sociale media, ook voor zij-instromers. Nee, we hebben nog geen Oekraïners aangenomen. Dat is nog te vroeg.”

Moet de sector op dit punt niet veel harder en concreter samenwerken?

“Zeker. En dat gebeurt ook. Onze voorzitter Doekle Terpstra maakt – onder andere op aangeven van bedrijven zoals het onze – veel tamtam rondom dit onderwerp. Ook hij geeft aan dat Nederland de klimaatdoelen alleen kan halen als het oplopende tekort aan technisch geschoold personeel wordt aangepakt. ‘Technisch personeel is de nieuwe elite’, liet hij onlangs weten. En zo is het precies!”

Wat is volgens jou de oplossing?

“Wat gaat helpen – en dat gun ik ons land van harte – is dat we vakmensen weer op het schild gaan hijsen. We moeten deze groep weer gaan waarderen. We hebben ze tenslotte hard nodig. Als de waardering komt, neemt ook de animo voor het vak toe.”

Remt de schaarste aan personeel jullie groei?

“Dat is niet waar mijn zorg naar uitgaat. Natuurlijk heeft een organisatie een bepaalde schaal en efficiency nodig om goed te kunnen functioneren. Maar die had Feenstra ook al voordat ik aantrad. De vraag is dan of je nóg groter moet worden. Ik denk van niet.”

Een cv-ketel vervangen kost acht manuren, een warmtepomp zo’n 30 uur. Ik heb véél meer mensen nodig.

Waar focus je wel op?

“Veel belangrijker vind ik het om de klanten die we hebben goed te bedienen. Nu lukt dat nog wel, maar de komende jaren wordt dat écht ingewikkeld. Als we massaal warmtepompen moeten installeren, komen we echt mensen tekort. Een cv-ketel vervangen kost acht manuren, een warmtepomp zo’n 30 uur. Dat kunnen we in de toekomst vast wel efficiënter, maar ik heb hoe dan ook veel meer mensen nodig. Als ik dan ook nog over groei van het bedrijf moet nadenken, dan ontploft het in m’n hoofd.”

Wat voor baas ben je?

“Ik geloof er heel erg in dat de 1600 mensen die hier werken samen per definitie slimmer zijn dan ik. Ik geef medewerkers dan ook graag de regie en laat ze bij voorkeur zelf beslissen. Daarmee creëer je enorm veel snelheid in een organisatie. Zelf ben ik vooral goed in het maken van keuzes. Dat is waar míjn kracht zit.”

Is innovatie belangrijk?

“Dat is het zeker. De ontwikkelingen gaan snel in onze sector en er staat veel op het spel. Innovatie kan de transitie helpen. Zo hebben we samen met ons moederbedrijf Vattenfall de ‘hoge-temperatuur warmtepomp’ ontwikkeld. Die levert even hoge temperaturen als een cv-ketel, maar dan op elektra. Met zo’n systeem hoeven oudere woningen niet ingrijpend te worden geïsoleerd of verbouwd om ze gasloos te maken. Met het systeem dat we in 2023 op de markt brengen, kunnen we ook zulke woningen goed verwarmen. Een klant kan dan in eigen tempo isoleren.”

Jullie zijn een grote club. Welke andere mooie innovaties staan er op stapel?

“We zijn nu ook druk bezig om te kijken hoe we de nieuwe warmtepompen efficiënter en lichter kunnen maken, en de installatietijd naar beneden kunnen krijgen. Die slag hebben we in het verleden ook met cv-ketels gemaakt. Dat kan en moet nu weer. Dat doen we samen met collega’s in de branche en fabrikanten.”

Als ik ook nog over groei van het bedrijf moet nadenken, dan ontploft het in m’n hoofd.

Jullie business is nog voor 90% gebaseerd op gasgestookte cv’s. Wat betekent de oorlog in Oekraïne en de versnelling naar gasloos nu al concreet voor jullie businessmodel?

“Vandaag helemaal niets: meer dan 90% van alle huizen in Nederland wordt nog verwarmd met gas, en dat is morgen niet anders. Wel worden mensen bewuster en willen ze minder gas verbruiken. De vraag naar alternatieven neemt toe.”

Gaat de energietransitie lukken?

“Uiteindelijk wel. Maar de termijnen die de overheid heeft afgesproken zijn op z’n zachtst gezegd ambitieus. In de eerste plaats moeten consumenten massaal bereid zijn om veel meer geld neer te leggen voor veel duurdere verwarmingssystemen en isolatie. Zo kost een hybride warmtepomp al snel 4000 euro en een elektrische 8000. Daar komt de extra isolatie nog bovenop.”

En in de tweede plaats?

“Het tekort aan handen. We hebben nu al een wachtlijst voor warmtepompen. Wie zich nu aanmeldt, is over negen maanden aan de beurt. Bij andere installatiebedrijven is dat niet anders. Die wachttijden nemen de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toe. Ik heb er een hard hoofd in of we – zoals in het Klimaatakkoord staat – in 2030 de eerste 1,5 miljoen woningen hebben verduurzaamd.”

Wat is het alternatief?

“Dat is er niet. We moeten door. Die transitie moet er komen. Ook ik wil voor mijn kinderen deze wereld graag beter achterlaten. Daarom moeten we van fossiele brandstoffen af. Daar is haast bij. Voor nu kunnen we heel simpel de thermostaat lager zetten, minder lang douchen, onze huizen goed isoleren. En laten we wel zijn: er zíjn inmiddels alternatieven: de warmtepomp, of warmtenetten voor hele wijken tegelijk.”

Energie en warmte worden duurder. Vroeger konden we niet op vakantie als er een nieuwe ketel nodig was. Die tijden komen terug.

En waterstof, wat voor rol zie je daarvoor weggelegd?

“Ik zie waterstof niet als haalbare bron voor de verwarming van huizen. In ieder geval niet de komende twintig jaar. De belangrijkste reden is dat er niet voldoende waterstof is. Daar moeten eerste grote productielocaties voor worden gebouwd. Van daaruit lijkt het logischer om eerst pijpen aan te leggen naar grootverbruikers.”

Dus wat verwacht jij voor de komende jaren?

“Dat warmte thuis flink duurder wordt. De tijd dat je voor 2000 euro een cv-ketel had, is straks echt voorbij. Vroeger, toen ik klein was, konden we niet op vakantie als er een nieuwe ketel nodig was. Die tijden komen terug. Daar zullen we aan moeten wennen. Het is niet anders.”