Het kantoorpand van Enexis Netbeheer aan de Reitscheweg in ’s-Hertogenbosch stamt uit de jaren ‘90 en was aan een grondige renovatie toe. De hoofddoelstelling is om het gebouw te verduurzamen. Uitvoerder BAM richt zich in het renovatieproject dan ook op Energielabel A en heeft hiervoor onder meer gekozen voor warmtepompen, zonnepanelen, slimme regeltechniek en vervanging van bijna alle oude installatietechniek. Waar mogelijk wordt (bouw)afval gescheiden en aangeboden aan partijen voor recycling.
Het is een groot voordeel dat BAM Bouw en Techniek de kennis in huis heeft van zowel werktuigbouwkundige als de elektrotechnische installatietechniek. Dit gaf het bedrijf de mogelijkheid om in relatief korte tijd een praktisch plan op te zetten voor de renovatie van één van de kantoorgebouwen van Enexis in ’s-Hertogenbosch. Dit pand stamt uit de jaren ’90 en maakte nog steeds gebruik van de installatietechniek uit die tijd. Met bijbehorend hoog energiegebruik.
Van led en pv tot draadloos
Om uiteindelijk het gewenste Energielabel A te behalen, zijn de oude elektrotechnische installaties praktisch volledig verwijderd. Alleen de hoofdverdeelkast is gebleven, net als de kabelgoten.
Pieter Buijs, verantwoordelijk voor de E-installaties geeft aan: ‘Een behoorlijke verbetering is gerealiseerd door de bestaande verlichting, waarvan het lichtniveau niet boven de 300 lux kwam, te vervangen door led-panelen op de werkplekken en led-spots in de loopgebieden. Hiermee is de lichtsterkte volgens de huidige regelgeving gehaald.’
De panelen worden geschakeld op basis van bewegingsmelders. Dat betekent dat het energiegebruik niet alleen is afgenomen door het gebruik van led’s, maar ook door verlichting uit te schakelen wanneer niemand aanwezig is. Via DALI is iedere armatuur afzonderlijk te schakelen.
Verder is de verlichtingsinstallatie gekoppeld aan de inbraakbeveiliging die zelf voorzien is van een schrikverlichting; wanneer die laatste wordt ingeschakeld, gaat automatisch alle verlichting uit.
Kantoorautomatisering Enexis
Buijs: ‘Een mooie klus was tevens de vervanging van de bekabeling van de kantoorautomatisering door grotendeels draadloze oplossingen via wifi. Hele kabelbossen zijn opgeruimd. Dit leidde tot de noodzaak de wandgoten – inclusief deksels – te vervangen. Het grootste deel van de aansluitpunten was immers niet meer nodig. ‘Een perfect voorbeeld van de voordelen van nieuwe technieken, zoals een verhoogde flexibiliteit.’
Warmtepomp als het kan
Om binnen de werktuigbouwkundige installatietechniek het energiegebruik te verlagen, is gekozen voor de plaatsing van een vierpijps warmtepomp. Hiermee is het mogelijk met hetzelfde systeem warmte te leveren voor lage-temperatuurverwarming en gelijktijdig koude voor hoge-temperatuurkoeling.
Peter van Poppel, verantwoordelijk voor de W-installatietechniek van Enexis: ‘De warmtepomp is in te zetten voor verwarming van het gebouw bij buitentemperaturen tot ongeveer 5 °C. Deze warmte geeft hij af aan de ventilatielucht afkomstig van de nieuwe luchtbehandelingskasten, aan de nieuwe plafond inductie-units en aan de bestaande radiatoren.’
‘Bij lagere buitentemperaturen schakelen we de gasgestookte cv bij en worden de radiatoren via een ‘change over’-systeem op hoge temperatuur geschakeld. Om die reden zijn de bestaande radiatoren behouden gebleven. Het aansluiten van de warmtepomp op een bestaand net en de mogelijkheid creëren om te kunnen schakelen tussen lage- en hoge-temperatuurverwarming was een uitdaging, maar is uiteindelijk gelukt.’
Meten en monitoren
Verder zijn kWh-meters geplaatst in de diverse groepen van de verwarming, de koeling en in het stroomnet. Hiermee wordt het energiegebruik nauwkeurig gemeten.
De waarden worden in een later stadium geanalyseerd en kunnen informatie opleveren op basis waarvan mogelijk verbeteringen zijn door te voeren. Niet alleen installatietechnisch maar mogelijk ook organisatorisch.
De metingen kunnen eventueel ook aanleiding zijn om mensen opnieuw te instrueren over het gebruik van de verschillende installaties met het oog op energiebesparing.
Tot slot komt er bij de receptie een paneel te hangen waarop de opbrengst van de bijna 300 zonnepanelen is af te lezen. De plaatsing hiervan is voor 2 van de 3 bouwdelen gecombineerd met een nieuwe dakbedekking waarmee een RC-waarde van 6,0 is bereikt.
Buijs: ‘De opbrengst van de zonnepanelen is in theorie misschien niet dekkend, maar de praktijk zal uitwijzen hoeveel energie het bedrijf uiteindelijk nog extra van het net moeten betrekken. Ik zou er niet gek van opkijken wanneer we toch richting een Nul-op-de-metergebouw uitkomen.’
Uitdaging
De renovatie is op het moment van schrijven in volle gang. Van Poppel: ‘Eén van de grootste uitdagingen hebben we nu al het hoofd geboden: in een tijdsbestek van 3 maanden een ontwerp maken en hiermee aan de slag gaan. Dat dit gelukt is hebben we te danken aan de samenwerking met het projectteam van Enexis, bestaande uit directievoerder, Draaijer + partners, installatieadviseur INNAX, interieurarchitect DZAP en de integraliteit binnen BAM. We hebben nu eenmaal zowel de bouwkundige als de E- en W-installatietechnische kennis en ervaring in huis waardoor we verschillende uitdagingen direct in goed overleg hebben kunnen tackelen.’
De planning is om het pand half maart 2021 op te leveren. De sloopwerkzaamheden zijn inmiddels afgerond, waarbij alle materialen zoveel mogelijk gescheiden zijn afgevoerd. ‘Ook een verschil met vroeger’, meent van Poppel. ‘Waar we vroeger één of misschien twee containers hadden om sloopmaterialen mee af te voeren, staan er nu verschillende waarmee het ‘afval’ steeds schoner wordt.’
‘Dit scheiden vinden we overigens niet zo’n probleem; het hergebruik van materialen waar het kan kost meer tijd, maar ook daarin vinden we steeds beter onze weg. Energiebesparing is immers niet het enige duurzaamheidsaspect waarmee je als bouwteam rekening kunt houden!’
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!
