Eén van de oplossingen om Nederland aardgasvrij te maken, is het vervangen van aardgas door waterstof. Eerdere onderzoeken hebben al aangetoond dat het bestaande aardgasleidingnet hiervoor kan worden ingezet, maar de échte overstap moet nog worden gemaakt. Netbeheerder Stedin heeft nu het initiatief genomen en begint in het najaar van 2020 met een project waarbij het aardgasverwarmingssysteem van 14 woningen geschikt wordt gemaakt voor waterstof. Hiermee wordt onderzocht wat een dergelijke ombouw eigenlijk inhoudt.
Even terug naar de scheikundeles op de middelbare school: bij het verbranden van aardgas vindt er een reactie plaats tussen aardgas (meestal methaan – CH4) en zuurstof (O2). Naast een grote hoeveelheid warmte ontstaan hierbij water (H2O) en koolstofdioxide (CO2).
Omdat wereldwijd getracht wordt de CO2-emissies zo ver mogelijk terug te dringen, wordt er al langere tijd onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om voor het verwarmen van gebouwen waterstof in te zetten in plaats van aardgas. Bij de verbranding van waterstof (H2) ontstaat in een reactie met zuurstof (O2) naast een grote hoeveelheid warmte namelijk alleen water (H2O)! Een zeer milieuvriendelijk restproduct en dus alle reden om serieus onderzoek te doen naar de mogelijkheden.
1:1 vervanging
De overstap van aardgas naar waterstof is niet 1:1 mogelijk door aardgas eenvoudig te vervangen door waterstof. Dit heeft te maken met het feit dat waterstof andere verbrandingseigenschappen heeft dan aardgas en hiermee het systeem anders belast. Er is in bestaande situaties dus een ombouw van de installatie nodig. De techniek is er klaar voor. Zo hebben onderzoeken aangetoond dat bestaande aardgasleidingen direct geschikt zijn voor het transport van waterstof en zijn aangepaste cv-ketels en waterstofmeters ontwikkeld, gecertificeerd en op de markt gebracht.
Stedin verwacht dat de toekomst mogelijkheden zal bieden om bestaande woningen met waterstof te verwarmen. Voordat de netbeheerder dit grootschalig kan uitrollen, is het echter noodzakelijk om eerst de verschillende aspecten te onderzoeken die samenhangen met de ombouw. Wat zijn bijvoorbeeld de bijbehorende kosten, hoe complex is het installatiewerk en hoe lang duurt het, welke gereedschappen zijn nodig en waar is het noodzakelijk de wet- en regelgeving aan te passen?
Gewoon beginnen
De beste manier om deze vragen te beantwoorden, is eenvoudig te beginnen. Hiervoor start Stedin een ombouwproject waarbij de verwarmingssystemen van veertien sloopwoningen in een huizenblok in Uithoorn worden omgebouwd. Projectleider Frank van Alphen van Stedin: ‘In feite is dit het voorstadium van een volgend project waarbij we – als er voldoende draagvlak is bij de bewoners – in Stad in ’t Haringvliet daadwerkelijk willen overstappen op waterstof. Door deze ombouw eerst uit te proberen in sloopwoningen, kunnen we de benodigde ervaring opdoen in een realistische omgeving zonder dat we bewoners onnodig lastig vallen of mogelijk gevaarlijke situaties creëren.’
Feenstra als uitvoerend installateur
Binnen het project werkt Stedin samen met verschillende partners waaronder energieconsultant DNV GL, woningbouwcorporatie Eigen Haard, de gemeente Uithoorn, waterstofketelleveranciers Nefit Bosch en Remeha en installateur Feenstra. Van Alphen: ‘Met het zoeken naar geschikte, leegstaande woningen voor dit project, kwamen we in contact met de gemeente Uithoorn en de woningbouwcorporatie Eigen Haard.’
‘Dit klikte uitstekend en deed ons al snel besluiten om hier het project uit te voeren. Eigen Haard werkt al langer samen met installateur Feenstra die al kennis en ervaring heeft opgebouwd met de waterstofprojecten in het noorden van het land. Ook hiermee klikte het zodat niets ons meer in de weg staat om in het najaar te starten.’
De activiteiten van Feenstra bestaan uit het controleren van de binnenleidingen, het afdoppen van de kookaansluitingen, het aanbrengen van de spoelvoorzieningen in de leidingen (hiermee zijn de leidingen schoon te spoelen met helium/stikstof) en het afpersen van de gehele installatie na de installatie van de waterstof-cv-ketels. Wanneer de waterstof-cv-ketels in gebruik zijn, controleert en monitort de installateur de leidingen in de woningen, waardoor eventueel mogelijke lekkages direct worden opgemerkt. Na afloop van het project worden de ketels afgekoppeld en ontmanteld.
Interessant voor iedereen
Van Alphen: ‘Het is in dit project vooral van belang om kennis en ervaring op te doen over de ombouw zelf. De resultaten zijn vervolgens interessant voor alle betrokken partijen. Niet alleen voor ons als netbeheerder maar ook voor installateurs, de veiligheidsregio’s, de brandweer enzovoorts. Voor ons zal deze pioniersfase vooral een basis vormen om het gebruik van waterstof voor het verwarmen van woningen verder te kunnen opschalen.’
‘Bovendien is het de eerste stap richting het aanpassen van de bestaande normering door het NEN en het ontwikkelen van trainingsmateriaal om installateurs op te leiden en eventueel te certificeren voor dit type ombouw. De contacten hiervoor zijn uiteraard al gelegd. Er komen interessante tijden aan!’
Heb jij ‘n tip voor deze rubriek? Stuur je suggestie naar demakersvanmorgen@technieknederland.nl!
